„Rola funkcji połykania w prawidłowym rozwoju mowy dziecka”

Prawidłowy rozwój mowy dziecka uzależniony jest od wielu czynników. Jednym z nich jest nieprawidłowa funkcja połykania.

Rozróżniamy dwa typy połykania: niemowlęcy i poniemowlęcy (dorosły). Niemowlęcy sposób połykania polega na wsuwaniu, płasko leżącego języka, między zęby w momencie przełykania. Język wykonuje jedynie ruchy poziome w jamie ustnej. W miarę rozwoju dziecka oraz pojawiania się zębów mlecznych ten sposób połykania powinien zanikać, ustępując miejsca poniemowlęcemu, dorosłemu sposobowi połykania. Dzieje się tak około 3-4 roku życia. Podczas przełykania język utrzymywany jest przy podniebieniu.

Zmiana sposobu połykania świadczy o przystosowaniu się organizmu do nowych warunków w jamie ustnej oraz o jego prawidłowym rozwoju.

Często jednak zdarza się, że niemowlęcy sposób połykania nie zanika, stając się jednym z licznych czynników prowadzących do zaburzeń w rozwoju mowy dziecka.

Przyczyny przetrwałego niemowlęcego sposobu połykania to:

zbyt długie karmienie pokarmami papkowatymi,
jedzenie z pełnymi ustami,
picie płynów dużymi łykami,
źle dobrany smoczek,
niedojrzałość układu nerwowego powodująca opóźnienie zmiany sposobu połykania.

Przetrwałe połykanie niemowlęce powoduje:

wady zgryzu (zgryz otwarty, tyłozgryzy, zgryz krzyżowy),
nieprawidłowe ułożenie języka podczas artykulacji,
nieprawidłową wymowę głosek t d n oraz s z c dz, polegającą na wsuwaniu języka między zęby (seplenienie międzyzębowe),
zmiany w narządzie żucia.

Po stwierdzeniu u dziecka przetrwałego nawyku połykania niemowlęcego terapię logopedyczną należy rozpocząć właśnie od reedukacji funkcji połykania.

Korekcyjne ćwiczenia połykania powinno przeprowadzać się w domu, możliwie często, wielokrotnie w ciągu dnia. Nauka prawidłowego połykania przebiega w trzech etapach:

1. unoszenie języka
2. połykanie śliny
3. picie płynów

Unoszenie języka:

– dotykanie części przedniej podniebienia palcem, szpatułką, łyżeczką, aby ułatwić trafienie językiem na właściwe miejsce,

– wymawianie słów z głoską l (lalka, laleczka, Lolek, itp.)

Połykanie śliny:

– przytrzymywanie końcem języka przy podniebieniu np. rodzynka i jednoczesne połknięcie śliny bez odrywania języka od podniebienia,

– utrzymywanie języka przy podniebieniu przez cały akt połykania,

– sprawdzanie zachowania się języka przez rozchylenie dwoma palcami warg dziecka podczas połykania (język nie może wysuwać się między zębami),

– sprawdzanie zachowania się warg podczas połykania przez próbę ich rozchylenia dwoma palcami (przy nieprawidłowym połykaniu wargi są często napinane „za wszelką cenę”)

Spożywanie płynów:

– częste picie płynów przez słomkę, którą język przyciska do podniebienia,

– przypominanie dziecku o prawidłowym ułożeniu języka na podniebieniu przed rozpoczęciem picia płynów (wytworzenie skojarzenia takiego ułożenia języka z przełykaniem płynu).

Bardzo ważne jest, aby właściwy sposób połykania został utrwalony przed „zgrubieniem” przez dziecko przednich zębów mlecznych. Brak zębów powoduje powstanie szczeliny, która ułatwia językowi wciskanie się w nią podczas połykania. Tym samym powoduje utrwalenie się niemowlęcego typu połykania lub jego nawrót.

Zwalczanie przetrwałego niemowlęcego sposobu połykania staje się z wiekiem coraz trudniejsze, może ciągnąć się latami. Zbyt wczesne zaprzestanie ćwiczeń lub ich przerwanie może spowodować nawrót do stanu poprzedniego.

Literatura:
B. Rocławski: Opieka logopedyczna od poczęcia, GLOTTIS POL

Opracowanie: Małgorzata Raniszewska